نوروفیدبک و تقویت کارکردهای ذهنی کودکان بیش فعال

اخــتلال نارســایی توجــه/بیش فعــالی شایعترین اختلالات رفتاری – رشدی و عصـبی دوران کودکی است که میزان شیوع آن در سنین مدرسه بـین ۳تا ۵درصد میباشد. . ADHG یک الگوی پایـدار عدم توجه یا بیش فعالی یا ترکیب آن دو میباشـد کـه میزان آنها از کودکان با سطح رشد مشـابه شـدیدتر و شایعتر است.

این اختلال حداقل باید ۶ماه دوام داشـته و سبب اشکال در عملکرد تحصیلی و عملکرد اجتماعی گردد. افراد مبتلا بـه ADHD دارای مشـکلاتی در کارکردهای اجرایی هستند. کارکرد اجرایی یک کـارکرد عالی شناختی و فراشـناختی اسـت کـه مجموعـه ای از توانایی های عالی، بازداری، خودآغازگری، برنامـه ریـزی راهبـردی، انعطـاف شـناختی و کنتـرل تکانـه را دربـر
مـیگیـرد.

همچنـین کارکردهـای اجرایـی بـه عنـوان مجموعه ای از فرآیندهای شناختی تعریف میشوند کـه سایر فعالیتهای شـناختی را هـدایت مـیکننـد. از مهمتـرین کارکردهـای اجرایـی مـیتـوان بـه تمرکـز، طرح ریزی و حافظه فعال اشاره کرد.

تمرکـز، طرح ریزی و حافظه فعال اجزاء اصلی کارکردهای اجرایی

منظور از تمرکز، توانایی حفظ پاسخ هدفمنـد در طـی یک فعالیت مداوم و تکرارشونده است که این توانایی از طریـق فـراهم کـردن فرصـت بـرای تحریـک توجـه میتواند، بهبود یابد. تمرکز به فرد کمک میکند تـا تداخل ها را کنترل کرده و فقط به یـک محـرک پاسـخ دهد. کنترل تداخل یکی از کارکردهای بـازداری اسـت که در تداوم و استحکام رفتار هدفمند نقش تعیین کننده
دارد.

همچنـین منظـور از طـرحریـزی، شناسـایی و طرح ریزی مراحل و عناصر موردنیاز بـرای انجـام یـک قصـد یـا رسـیدن بـه یـک هـدف اسـت. توانـایی طرح ریزی برای دستیابی به اهداف و برنامه هـا، تحقـق بخشیدن برنامه ها، مقاصد و گرایشهـا و تـلاش بـرای تکمیل آنها ضروری است.

عـلاوه بـر آن حافظـه فعال دارای دو نقش اصلی است. یکی اینکه نوع مواد و داده هایی که باید مورد پردازش قرار گیرند را انتخـاب و جهت تخصیص توجـه و پـردازش آنهـا برنامـه ریـزی
میکند و دیگری اینکه مسئولیت پـردازش و نگهـداری کوتاه مدت مواد کلامی و غیرکلامـی را بـر عهـده دارد.

حافظه فعال بخشی از کنش هـای شـناختی سـطح بالاست که با استفاده از نظام های پردازشگری مسئولیت انتخـاب، دسـتکـاری فعالانـه و ذخیـرهسـازی موقـت اطلاعات ورودی به نظام شناختی را دارد.

نوروفیدبک بهترین درمان اختلال بیش فعالی/نقص توجه

دانـش آمـوزان مبـتلا بـه ADHDدارای مشـکلات فراوانی به ویژه در زمینه تحصیل هسـتند، لـذا احسـاس نیاز میشود تا با روشهای آموزشی و درمانی مؤثر اقدام به بهبود و درمان تمرکز، طرحریزی و حافظه فعال آنان کرد که یکی از روشهای نسـبتاً نـوین در ایـن زمینـه آموزش نوروفیدبک میباشـد.

مطالعات نشان دادنـد بیشـترین نابهنجـاری امـواج مغزی در کودکـان مبـتلا به ADHD در مقایسه بـا همسـالان بهنجـار افـزایش فعالیت فرکانس مغزی « تتا » میباشد. این یافتـه مشـخص مـیکنـد کـه کاهش فعالیت تتا در کودکان مبتلا به ADHD منجر به بهنجاری EEG در آنان میگردد و در نهایـت منجر به بهبود کارکردهای اجرایی میشود.

یکی از روش های نسبتاً نوین درمانی بـرای بهبـود نابهنجـاری ،EEG آمـوزش نوروفیـدبک اسـت کـه بـه تـازگی در حیطــه هــای مختلــف درمــانی توســط متخصصــین روانشناسی، روانپزشکی و کاردرمـانی بـه کـار مـیرود. نوروفیدبک نوع شرطی سازی عامل اسـت کـه بـه فـرد آموزش میدهد تا فعالیت امواج مغزی خـود را افـزایش یا کاهش دهـد.

ایـن شـیوه روش غیرتهـاجمی و بدون دردی است که طی آن حسگرهایی به سـر بیمـار متصل میگردد و از طریق آن ریتم ها و فرکـانس هـای نابهنجار بر اساس تشخیص هـای مبتنـی بـر مـوج نگـار کمی مغزی (نقشه مغزی) به ریتم ها و فرکانسهای بهنجار یـا نسـبتاً بهنجار تبدیل و در نهایت فرآیندهای شناختی نابهنجـار به فرایندهای شناختی بهنجار تغییر میکند.

نتایج برخی پژوهش های معتبر در زمینه اثرات نوروفیدبک

 پـژوهش هـای معتبر تا کنون گزارش کرده اند درمان نوروفیدبک بر افزایش تمرکز تاثیر دارد. مایر و همکاران در پـژوهش هـای مجزایـی گـزارش کردنـد کـه آمـوزش نوروفیدبک باعث بهبود معنادار تمرکز میشود.

همچنـین نتایج پژوهش ها حاکی از تاثیر مثبت آموزش نوروفیـدبک بـر بهبود طرح ریزی بود. برای مثال وثوقی فرد ضــمن پژوهشی درباره تاثیر نوروفیدبک بر طرحریزی گـزارش کردند که این شیوه درمانی باعث افزایش معنادار توانایی طرحریزی میشود. علاوه بر آن نتایج پژوهش ها حاکی از تاثیر آموزش نوروفیدبک بر بهبود حافظـه فعـال بـود بــرای مثــال Scharnowski و همکــاران و اورکی و همکـاران در پژوهش های خود به ایـن نتیجـه رسـیدند کـه آموزش نوروفیدبک باعث بهبود حافظه فعال شد.