درمان تخصصی اختلال بیش فعالی و نقص توجه
اختلال نقص بیش‌فعالی شایع‌ترین اختلال رفتاری در سنین کودکی و بلوغ است.
این عارضه بیشتر در دوران ابتدایی مدرسه برای کودکان و در هنگام بلوغ رخ می‌دهد و با افزایش سن بسیاری از بیماران بهتر می‌شوند.
اختلالی رشدی در توجه، کنترل،تکانش،بی قراری و هدایت رفتار که به طور طبیعی ایجاد می شود و ناشی از اختلال های عصب شناختی بزرگ،حسی،حرکتی،یا هیجانی نیست.
کودک بیش فعال اصولاً از پیش از تولد به این اختلال مبتلا است .
نتایج پژوهش ها نشان داده است که آثار این اختلال در عملکرد:
- تحصیلی
- توجه
- ناباز داری رفتار
تا اواخر سال های نوجوانی باقی می ماند .
۳۰تا۷۰ درصد افراد مبتلا ویژگی های این اختلال را تا سال های بزرگسالی نشان می دهند.
اختلال نقص بیش‌فعالی یک اختلال عصب‌شناسی است که ترکیبی از دو اختلال، نقص توجه و بیش‌فعالی است.
خانواده‌ها در سن سه‌سالگی فرزندشان متوجه این اختلال می‌شوند ولی بهترین تشخیص در زمان مدرسه است .
۷۹ درصد عامل اختلال بیش فعالی ژنتیک است.
معمولاً برخی از مادران که در دوره بارداری مواد مخدر مصرف کرده یا آسیب دیده اند ممکن است کودکشان دچار اختلال نقص بیش‌فعالی شود.
از۱۰۰ نفر کودک امکان دارد ۶ تا ۹ نفر دچار اختلال نقص بیش‌فعالی باشند.
معمولاً ۹۶درصد اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی در دوره نوجوانی تا آخر نوجوانی یعنی سن ۱۸ سالگی از بین می‌رود و ۴ درصد در سن بزرگسالی می‌ماند .
کودک بیش فعال، توجه را نسبت به جزئیات از دست می‌دهد یا به خاطر بی‌دقتی در فعالیت‌های درسی مدرسه یا سایر فعالیت‌ها اشتباه می‌کند.
از دستورالعمل‌ها پیروی نمی‌کند و فعالیت‌های مدرسه و وظایف در موقعیت کاری را ناتمام رهامی کند.
نسبت به فعالیت‌هایی که نیاز به فکر کردن و تلاش داشته باشد اجتناب می‌کند.
وقتی با آنها صحبت می‌شود احساس می‌کنی که گوششان بدهکار نیست .
چیزهایی موردنیاز برای انجام فعالیت‌ها و وظایف خود را گم می‌کنند، توسط محرک‌های بیرونی حواسشان پرت می‌شود .
علل و علائم اختلال بیش فعالی
- تکانشگری
- کم توجهی و حواس پرنی
- بی قراری و جنب و جوش دائم
- ایجاد مشکل در بازی با همسالان
- بی توجهی به حرف دیگران
- مشکل در پیروی از دستور ها
- انجام کار های خطرناک بدون فکر کردن به پیامد آنها
- وول خوردن
- ناتوانی یادگیری
- مشکل خام حرکتی (دست و پا چلفتی)
- رفتار های آزارشی
- نافرمانی و عدم همکاری
- خود آزاری کندن مو و پوست خود
- دارای هوشبهر طبیعی (اما ناتوانی در انجام برخی کار ها مثل تکالیف و یادگیری در مدرسه)
- تصادف کردن به میزانی بیشتر از دیگران(به علت داشتن رفتاری تکانشی و بدون توجه به پیامد ها)
- راحت نیستند
- داشتن عزت نفس پایین و به سرعت احساس ناکامی کردن
- بیشتر دچار رفتارهای وسواسی مثل لمس کردن اشیاء هستند
- داشتن مشکلات اجتماعی نظیر گوشه گیرییا پرخاشگری
- اختلا های زبان یا گفتار
- اختلال های خلقی یا افسردگی
- کم اشتهایی کم خوابی
- مشکل سازگاری در موقعیت های جدید
- مشکل در فعالیت های ورزشی،عقب ماندگی تحصیلی
- شیوع بیشتر در پسران(در پسران چشم آبی و مو بور بیشتر است)
- طرد از طرف دوستان ،بزهکاری
- مشکل در تصمیم گیری،عدم تحمل ناکامی
- نافرمان و بی دقت،مشکل در مدرسه،زورکو و پر سر و صدا،بریدن حرف دیگران
آیا ریشه بیش فعالی کم خونی است؟
بله فردی که اختلال بیش‌فعالی دارد حتماً باید آزمایش آهن و زینک بدهد چون بیش‌فعالی از کم‌خونی و کمبود آهن به وجود می‌آید .
مواد غذایی ای که باعث تشدید رفتار ها می شود:
- پاستیل
- کاکاهو
- سویا
- غذاهای حاوی موادرنگی مثل:ژله در تشدید این رفتارها کمک می‌کند.
غذاهای امگا۳ دارند مانند: ماهی بسیار مفید برای افراد دچار اختلال نقص بیش‌فعالی است .
این اختلال نه تنها کودک و خانواد او را در زمان حال درگیر می کندبلکه آینده ناخوشایندی را برای او و اطرافیانش رقم میزند.
متاسفانه بیشتر والدین،پس از مدتی کشمکش نافرجام،خسته و مستاصل می شوند.
خانواده ها برای آرام کردن اوضاع نابسامان و قشقرق ها و جیغ و فریاد ها کوتاه می آیند.
غافل از این که این کوتاه آمدن در برابر رفتار آزار دهنده‌ی کودک، مانند تقویت کننده مثبت عمل می کند و عامل مهمی برای ادامه ی رفتارهای کودک می شود .
عوامل محیطی همچون مصرف سیگار و الکل در دوران بارداری ممکن است رابطه ای با ایجاد بیماری داشته باشد.
استرس زیاد مادر در دوران بارداری نیز میتواند سبب بروز این اختلال در کودک گردد.
درمان اختلال بیش فعالی
۴محور اصلی درمان اختلال بی فعالی:
- دارو درمانی
- رفتار درمانی
- آموزش والدین
- آموزش معلم
مداخلات غیر دارویی
- تشویق به کار گزوهی
- بازی درمانی ارائه زود و بی فاصله تقویت کننده ها
- اختصتص دادم نیمکت انفرادی در کلاس و حفظ تماس چشمی با او
- استفاده از مواد آموزشی دیداری و لمسی
- یاداوری مکرر دروس جلسه بعد
- تشویق به یادداشت برداری از مطالب معلم
- عدم سرزنش و توجه بیشتر به او هنگام انجام تکالیف و خود داری از جملات
- اضطراری و تذکر زیاد
- آموزش و روش های تقویت حافظه
- آموزش کنترل گفتار درونی
راهبرد های اموزشی در اصلاح رفتار
۱)رفتار را که قصد تغییر آن را در دانش آموز دارید مد نظر بگیرید.
(مثلاً: آرام نشستن در کلاس و حرف کسی را قطع نکردن).
۲)تقویت کننده‌ی مثبتی را انتخاب کنید.
(مثلاً: برچسب، خوراکی ، تحسین ، وقت آزاد برای انجام کار دلخواه و…)
۳)اجرای منظم قواعد در کلاس برای دانش آموز توضیح داده شود.
۴)ارتباط بین قواعد و نحوه‌ی استفاده از تقویت کننده ها برای دانش آموز توضیح داده شود که چه موقع از آن ها استفاده خواهد شد.
۵)برای دانش آموز توضیح داده شود که در صورت انجام مکرر رفتار مناسب در آینده چه اتفاقی خواهد افتاد.
