برخلاف تصور عامه، تربیت فرزند کار دشواری نیست بلکه علت دشوار و پیچیده شدن آن عدم مهارت و دانش کافی ما در این زمینه است. تربیت فرزند اگر همراه با کسب دانش و یادگیری باشد تبدیل به یک فرایند شیرین و لذت بخش میگردد. تجربه صمیمی بودن و داشتن یک ارتباط گرم با موجودی کوچکتر از خودمان بسیار شیرین و خوشایند است
اگر نیازهای رشدی را فرزندمان را ندانیم و با مراحل رشدی او غریبه باشیم، قطعا با چالش مواجه خواهیم شد.
در زیر برخی دلایل لجبازی کودکان را مرور خواهیم کرد و سپس روش های کاهش لجبازی را عنوان میکنیم.
دلایل لجبازی کودکان:
* کسب استقلال: لجبازی در سنین ۳ تا ۷ سالگی به اوج خود میرسد. کودکان در این سنین بعلت توانمند شدن در دویدن، فاصله گرفتن از والدین و توانا شدن در انجام برخی کارهای شخصی، لجباز شده و سعی در ابراز مخالفت با والدین میکنند. اصطلاحا کلمه « نه» از آنها زیاد به گوش میرسد.
* کمال گرایی والدین: اگر والدین کودک افرادی باشند که بخواهند بر رفتار کودک تسلط پیدا کنند، در این صورت کودک ابتدا به صورت ارادی لجبازی می‌کند، ولی کم کم این رفتار را به صورت عادت تا سنین بزرگسالی ادامه خواهد داد. امر و نهی بیش از حد به کودک مخصوصا در سنینی که او برای کسب استقلال تلاش می‌کند، حالت شدید تضاد را به وجود می‌آورد و در نهایت منجر به لجبازی می‌شود.
* فرصت ندادن به بچه ها: معمولا اگر والدین یا مراقبان کودک فرصت کافی برای انجام بعضی کارها به کودک ندهند و کودک از نظر رشد و تکامل در مرحله‌ای باشد که نیازمند دقت و صرف وقت بیشتری باشد، این امر باعث عصبانیت کودک شده و به تدریج به ایجاد لجبازی و بیشتر شدن آن می‌انجامد.
* خستگی و یا گرسنگی: معمولا کودکان بعد از فعالیت روزانه و خستگی ناشی از آن، لجباز و بداخلاق می‌شوند. دیر غذا دادن به کودک گرسنه و یا وضع نامناسب جسمانی هم می‌تواند باعث لجبازی کودک شود.
* نداشتن آزادی عمل کودک و دخالت در کارهای وی: دادن استقلال عمل به کودکان سبب می‌شود که این کودکان بتوانند به تنهایی خودشان را اداره کنند و امیال و آرزوهای مستقل داشته باشند. از دخالت بیش از حد در کارهای کودک باید پرهیز کرد زیرا سن کودک اقتضا می‌کند که دائما به اطراف بدود و تحرک داشته باشد. وادار نکردن کودکان به تعجیل در کارها، اصرار نکردن در خوردن غذا، به حساب آوردن کودکان و خودداری از تنبیه، سرزنش و پرخاشگری از مواردی است که می تواند در کاهش لجبازی کودکان اثرگذار باشد.
* بی توجهی و بی مهری والدین: چنانچه کودکی مورد بی توجهی قرار گیرد سعی می کند از طریق منفی کاری و لجبازی توجه دیگران را به خود جلب کند.
* تقلید از دیگران و بدآموزی ها: کودکان در مواردی می آموزند که مسائل و مشکلات خود را از راه زور و جبر حل کنند. جنبه های اکتسابی در کودکان سبب پدید آمدن حالات روحی خاصی است که کودکان را به انجام رفتار های آن چنانی وا می دارد.
* بیماریهای مداوم: کودکانی که مرتب بیمار هستند، احتیاج به نوازش بیشتری دارند، کثرت دفعات بیماری سبب می شود طفل همیشه خود را با آه و ناله همدم نماید و این امر به صورت عادتی در آید و طبیعی است این کودکان حتی موقعی که بیمار نیستند با گریه از پدر و مادر چیزی را طلب کنند .
* تولد نوزاد جدید: بعضی کودکان به حضور کودکی دیگر در خانه حساسند و زمانی که طفل جدیدی در خانه به دنیا می آید و بخش مهمی از توجه و حمایت والدین را به خود اختصاص دهد. کودک زبان آن را ندارد که از رفتار رو به تبعیض والدین سخن بگوید و عقده های درونی خود را از طریق لجبازی و سرکشی نشان می دهد. این نشان دهنده حسادت می باشد که خود عامل مهمی برای لجبازی کودکان است.
* دلایل ژنتیکی: ممکن است یک کودک این ویژگی را از یکی از والدینش به ارث برده باشد.
درمان و پیشگیری از لجبازی کودکان:
۱– به کودک گوش کنید و جر و بحث نکنید: اگر کودک شما بر انجام کاری اصرار داد و لجبازی می کند، با او مقابله و داد و بیداد نکنید، اجازه دهید بگوید که چرا می خواهد این کار را انجام دهد و چه چیزی او را در این مورد اذیت می کند؟
۲– با آنها ارتباط صمیمانه برقرار کنید : وقتی کودک به چیزی نمی رسد شروع به لجبازی می کند و اصطلاحا شروع به انجام کاری دقیقا مخالف خواسته شما می کند. در این مواقع شما باید با کودک طرح رفاقت بریزید. مثلا اگر کودک شما اصرار دارد بعد از ساعت ۱۲ شب فیلم ببیند، او را مجبور به خوابیدن نکنید بجای آن با او همراه شوید و بخشی از فیلم را ببینید، او خودش خوابش می برد.
۳ – به آنها گزینه بدهید: بجای اینکه به کودک بگویید باید برود و ساعت ۹ بخوابد، به او یک راه دیگر هم بدهید، بگویید می توانی ساعت ۹ به رختخواب بروی یا اینکه اگر دوست نداری باید در رختخواب به قصه ای که برایت می گویم گوش کنی.
۴ – همیشه خونسرد بمانید: اگر با لجبازی کودک از کوره در بروید و عصبانی شوید، هیچ کمکی نکرده اید. باید بتوانید در این لحظات خونسرد بمانید و برایش توضیح دهید که چرا رفتارش اشتباه است یا اینکه شما می خواهید چه کارهایی انجام دهد.
۵– به آنها احترام بگذارید: همانگونه که گفتیم با آنها طرح رفاقت بریزید و دستوری عمل نکنید. با آنها همدردی کنید و با احساساتشان همراه شوید. ضمنا باید قوانینی کلی برای کودکانتان وضع کنید که به آن پایبند باشند. قوانینی که نه خیلی سخت باشند نه خیلی آسان (مثلا تمیز کردن وسایل و اتاق بعد از بازی)
۶ – با آنها کار کنید و مذاکره نمایید: شروع به انجام کارهای مختلف بهمراه کودک کنید تا خود را با او همراه نشان دهید. اگر کارهایی که شما می خواهید مثل خوابیدن را انجام نمی دهد باید شروع به مذاکره کنید. مثلا بگویید چرا نمی خوابی؟ یا اینکه چی اذیتت می کنه؟ بعد از شنیدن دلایل او، شروع به توضیح دادن کنید که چرا باید بخوابد.
۷– یک محیط محبت آمیز در خانه ایجاد کنید: این موضوع کمک زیادی به کاهش استرس های روحی و تجانس کودک با والدین می شود. مثلا با همسر خود جر و بحث نکنید یا اینکه همیشه یک آهنگ ملایم در خانه بعنوان موسیقی پس زمینه پخش کنید.
