اختلال کمبود توجه / بیش فعالی (ADHD) الگوی کاهش توجه پایدار و یا بیش فعالی و رفتارهای تکانشی است که شدیدتر و شایع تر از آن است که در کودکان و نوجوانان با سطح رشد مشابه دیده می شود.
یکی از رایجترین اختلالات دوران کودکی اختلال کمبود توجه/بیش فعالی است که در اغلب موارد تا دوران بزرگسالی نیز ادامه می یابد. کودکان مبتلا به این اختلال بدون اینکه فکر کنند عمل میکنند، مداوم به اطراف حرکت می کنند، آنها ممکن است انتظارات و خواسته های اطرافیانشان را درک کنند ولی به دلیل اینکه قادر به توجه کافی نیستند و نمی توانند مدتی آرام بنشینند و تمرکز کنند توانایی پیروی کردن از دستورات آنها را ندارند.
همه گیر شناسی
گزارش های میزان بروز ADHD در ایالات متحده از ۲تا ۲۰ درصد کودکان مدارس ابتدایی متغیر است. رغم محتاطانه حدود ۳ تا ۷ درصد کودکان مدارس ابتدایی در سنین پیش از بلوغ است. در بریتانیا میزان بروز کمتر از ایالات متحده و کمتر از ۱درصد گزارش شده است .ADHD در پسرها به نسبت ۲ بر ۱ تا ۹بر ۱ از دخترها شایع تر است. در بستگان درجه اول افراد مبتلا به ADHD خطر ابتلا به این اختلال و نیز سایر اختلالت نظیر اختلالات رفتار ایذایی، اختلالات اضطرابی و اختلالات افسرگی بالا است. همشیرهای مبتلا به ADHD احتمالا در آزمونهای پیشرفت تحصیلی نسبت به سایر کودکان نمرات ضعیف تری کسب می کنند و شواهدی از شکست های تحصیلی نشان می دهند. در والدین کوکان مبتلا به ADHD میزان بروز هیپرکینزی(پرجنبشی)، جامعه ستیزی،اختلالات مصرف الکل و اختلال تشنجی بالاتر از حد عادی است. هرچند این اختلال معمولا تا سن ۳سالگی شروع می شود، اما عموما تا زمانی که کودک وارد محیط سازمان یافته مدرسه نظیر؛آمادگی یا کودکستان نشده گذاشته نمی شود. یعنی زمانی که اطلاعات معلم در مورد مقایسه توجه و تکانشگری کودک با همسالانش در دست باشد.
تشخیص و علائم بالینی
نشانه اساسی «بیش فعالی» باید متخصص را به احتمال وجود ADHD آگاه سازد . سابقه مفصل رفتاری و الگوهای رشد اوایل کودکی به علاوه مشاهده مستقیم معمولاً وجود فعالیت حرکتی مفرط را نشان می دهد . بیش فعالی ممکن است در بعضی موقعیت ها (مثلاً در مدرسه) مشاهده شده و در موقعیت های دیگر (مثلاً موقع تماشای تلویزیون) دیده نشود ، و ممکن است در موقعیت های ساخت یافته کمتر آشکار شده و در موقعیت های ساخت نایافته بارزتر باشد . معهذا این بیش فعالیت نباید به یک تظاهر کوتاه و منفرد و موقتی رفتار در شرایط استرس آمیز محدود باشد و بایستی مدتی طولانی دوام بیاورد(حداقل ۶ ماه) .
علائم باید حداقل در دو زمینه (مثلاً مدرسه و خانه ) وجود داشته باشند تا ملاکهای تشخیص اختلال بیش فعالی / کمبود توجه برآورده شود .
| الف) وجود (۱) یا (۲)مورد از موارد زیر:
(۱)بی توجهی : شش مورد (یا بیشتر)از علائم بی توجهی زیر حداقل به مدت شش ماه به درجاتی که غیرانطباقی و ناهماهنگ با سطح رشدی است دوام داشته است : (a)غالباً از توجه کافی به جزئیات در می ماند یا در کار تحصیلی ،کار یا سایر فعالیتها اشتباهات ناشی از بی دقتی مرتکب می شود (b)غالباً از حفظ توجه برروی تکالیف یا فعالیتهای مربوط به بازی ها ناتوان است . (c)غالباً به نظر می رسد وقتی مستقیماً با او صحبت می شود گوش نمی دهد . (d) غالباً دستورالعملها را کامل اجرا نمی کند ،کار درسی ، وظایف و تکالیف محیط کار را تکمیل نمی کند (نه به دلیل رفتار مقابله ای یا نفهمیدن دستورات ) (e) غالباً در سازماندهی تکالیف و فعالیتها ناتوان است . (f) از تکالیفی که نیازمند فعالیت ذهنی مستمر است اجتناب می کند ،نفرت دارد ،یا در اقدام به آن مردد است (مثل کار درسی در مدرسه یا تکالیف خانگی ) (g) غالباً اشیاء لازم برای انجام تکالیف و فعالیت ها را گم می کند ( مثل تکالیف درسی ، مداد، کتاب و وسایل آموزشی ) (h) محرکهای برونی غالباً حواسش را به آسانی پرت می کند . (i) در فعالیت ها ی روزمره غالباً فراموشکار است . (۲) بیش فعالی – تکانشگری شش مورد (یا بیشتر ) از علائم بیش فعالی – تکانشگری زیر حداقل به مدت شش ماه به درجاتی که غیر انطباقی و ناهماهنگ با سطح رشدی است دوام داشته باشد: بیش فعالی (a)غالبا دستها وپاهایش بیقرار است و روی صندلی وول می خورد. (b)غالبا در کلاس یا جاهای دیگری که انتظار می رود شخص نشسته باقی بماند صندلی خود را ترک می کند. (c)در جاهائی که مناسبتی ندارد می رود یا از در و دیوار بالا می رود( در نوجوانان و بزرگسالان ممکن است محدود به احساس ذهنی بیقراری باشد). (d)غالبا در اشتغال بی سر و صدا به فعالیتهای تفریحی وبازی ناتوان است. (e)غالبا در حال حرکت است و به نظر می رسد “موتوری به حرکتش وا می دارد” (f)غالبا زیاد حرف می زند. تکاشگری (g)غالبا قبل از اینکه سوال تمام شود جوابهایی می پراند. (h) غالبا در انتظار کشیدن برای نوبت ناتوان است. (i)غالبا حرف دیگران را قطع کرده یا مداخله می کند (مثلا خود را در مکالمات یا بازیها داخل می کند). ب) برخی علائم بیش فعالانه ، تکانشی یا بی توجهی منجر به اختلال ، قبل از ۷ سالگی وجود داشته است. پ)تخریب کم و بیش ناشی از علائم در دو یا چند زمینه (مثل مدرسه یا کار و خانه ) وجود دارد. ت)باید قرائن آشکار تخریب قابل توجه بالینی در عملکرد اجتماعی ، شغلی یا تحصیلی وجود داشته باشد. |
سایر خصوصیات مشخص کننده این اختلال عبارتند از:
محدودیت میدان توجه و حواس پرتی سریع . در مدرسه این کودکان قادر به انجام دستورالعمل ها نبوده و نیازمند توجه بیشتری از جانب معلمین هستند . در خانه ، خواسته های والدین خود را بطور کامل انجام نمی دهند. بی ثباتی هیجانی نشان می دهند، و تحریک پذیر و انفجاری هستند .
نکات مهم هنگام تشخیص این اختلال عبارتند از:
*کودک باید یک سوم علائم فوق را تا ۷سالگی نشان دهد.
*رفتارهای فوق باید در تمام فعالیت های کودک مشاهده شود
*این رفتارها باید در کودکان بیش فعال، ماندگارتر از کودکان همسن و سال کودک باشد.
*این رفتارها حداقل در ۶ ماه باید در کودکان مبتلا به این اختلال مشاهده شود.
باید در نظر داشت که رفتارهای شتاب آمیز کودک هیچ ارتباطی با استرس ها وتنش های روزانه کودک ندارد. برای مثال: کودکانی که تجاربی از طلاق والدین، جابجایی در خانه و مدرسه، بیماری و فوت یکی از آشنایان دارند اغلب دچار اضطراب ها و پریشانی های فکری-حرکتی می شوند. اما کودکان بیش فعال به رغم اینکه هیچ یک از این تجارب و تنش ها را نداشته اند دچار علائم و نابهنجاریهای رفتاری هستند.گروهی از پژوهشگران معتقدند کودکان مبتلا به اختلال کمبود توجه در دوران خردسالی به ندرت لبخند می زنند، تغییرات خلقی آشکار دارند و مشکلاتی در زمینه خواب و رفتارهای ناهماهنگ با شرایط از خود نشان می دهند. همچنین در سالهای پیش از مدرسه این کودکان زود رنج ،کم حوصله ، عصبانی،کم توجه ولج بازاند.
به طور کلی روانشناسان بالینی برای تشخیص بیش فعالی کودکان به سه نکته توجه می کنند:
۱- تهیه سابقه بیماری: اطلاع از سوابق بیماری های کودک و نابهنجاری های ژنتیکی خانواده ، حساسیت ها و آلرژیهای گوناگون و سلامت اعضای خانواده برای تشخیص این اختلال در کودکان و توجه به علایم ونشانه هایی که حاکی از بیماری های ژنتیکی خانوادگی باشد، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. زیرا تحقیقات نشان می دهد که بر اساس شواهد علمی ممکن ، این اختلال به صورت ارثی در خانواده مشاهده شده است.
۲- انجام معاینات جسمانی: سنجش قدرت شنوایی و بینایی کودک ، بررسی سابقه مشکلات روانشناختی( انواع اضطراب و افسردگی ) و سایر آزمایشات پزشکی لازم.
۳- تهیه ی پرسشنامه رشدی و روانی کودک : به طور کلی پزشک متخصص کودک سعی می کند با تهیه ی پرسشنامه تحقیقی از اعضای خانواده ، آموزگار مدرسه ،مربیان و مراقبان کودک ، اطلاعات کاملی از ویژگی ها و علایم بیش فعالی کودک کسب کند.
انواع اختلال بیش فعالی/نقص تمرکز
الف)نوع کمبود توجه غالب(Attention Deficit): *عدم توانایی در تمرکز و توجه کافی درهنگام انجام کارها وفعالیت روزانه( مثل تکالیف درسی و وظایف خانگی) *احتمال ابتلا به مشکلات شنوایی *بی توجهی به سخنان سایرین * ناتوانی در پیروی از فرمان ها و دستورات *ناتوانی در طبقه بندی و سازمان دادن امور *عدم تمایل به انجام کارهایی که نیازمند فعالیت فکری و تمرکزند *گم کردن مداوم اشیاء،اسباب بازیها و وسایل مدرسه *فراموشی در انجام فعالیت های روزانه *حواس پرتی * داشتن رفتارهای تکانشی *ناتمام گذاشتن کارها
ب) نوع بیش فعالی غالب(Hyperactivity): *ناتوانی در آرام نشستن *دویدن، پریدن، جهیدن و بالا رفتن های بیش از اندازه از میز و صندلی های اتاق *ناتوانی در انجام بازیهای ملایم و آرام *پرجنب و جوشی زیاد هنگام انجام کارها *تند صحبت کردن و قطع کردن صحبت دیگران *شتاب در پاسخ دادن به سوالات و پاسخدهی نامناسب *بی صبری *خواب ناآرام *نیاز به مراقبت و نگهداری در مقابل خطرها و حوادث
پ) نوع ترکیبی (بیش فعالی و کمبود توجه): داشتن علائم کمبود توجه و بیش فعالی به طور همزمان.
نکته: کودکان مبتلا به ADHD به طور غیر عمدی و کاملا ناخودآگاه این علائم را از خود نشان می دهند و هیچ کنترلی بر رفتار و اعمال خود ندارند.
عوامل موثر در بروز این اختلال
در حال حاضر بر این نکته اتفاق نظر وجود دارد که علت ADHD مربوط به تعامل پیچیده سیستم های عصبی-تشریحی و عصبی-شیمیایی است. این اجماع نظر مبتنی بر ژنتیک خانوادگی، دوقلوها و فرزندخواندگی، مطالعات مربوط به ژن ناقل دوپامین، مطالعات تصویربرداری عصبی و داده های عصب-رسانه ها (نوروترانسمیترها) است. اکثر کودکان مبتلا بهADHD شواهدی از آسیب آشکار ساختمانی در دستگاه عصبی مرکزی(CNS) را نشان نمیدهند. علیرغم فقدان پایه عصب-فیزیولوژیک و عصب- شیمیایی خاص برای این اختلال، رابطه ای قابل پیش بینی بین آن و انواعی از اختلالات دیگری که بر عملکرد مغز تاثیر می گذارند(نظیر اختلالات یادگیری) وجود دارد. عواملی که برای ADHD مطرح شده اند عبارتند از مواجهه با سموم در دوره قبل از تولد، زودرسی و صدمه مکانیکی قبل از تولد به دستگاه عصبی جنین، افزودنی های خوراکی،رنگها،مواد نگهدارنده و قند نیز به عنوان عوامل احتمالی بیش فعالی مطرح هستند. اما شواهد علمی دخالت این عوامل را در ADHD نشان نداده است.
عوامل ژنتیک: همگامی بالا در دوقولوهای یک تخمکی نسبت به دوقولوهای دوتخمکی از جمله شواهدی است که نشان می دهد اختلال بیش فعالی/نقص تمرکز ممکن است پایه ژنتیکی داشته باشد. هم چنین در برادر-خواهرهای بیش فعال ، خطر ابتلا به این اختلال تقریبا ۲برابر جمعیت کلی است.
عوامل مربوط به رشد: شواهدی وجود دارد که نشان میدهد ماه زمستان اوج شیوع تولد کودکان مبتلا بهADHD با یا بدون اختلال یادگیری است. معنای ضمنی این یافته آن است که مواجهه پیش از تولد با عفونت های زمستانی در ۳ماهه اول حاملگی در بروز برخی علائم ADHD در برخی کودکان مستعد نقش دارد.
آسیب مغزی: از قدیم تصور بر این بود که برخی از کودکان مبتلا به ADHD در دوران جنینی و پیش از تولد متحمل آسیب های جزئی و نامحسوس مغزی شده اند. آسیب مغزی ممکن است حاصل عوامل متابولیک، مکانیکی و سایر عوامل؛ گردش خون نامساعد یا استرس و صدمات فیزیکی- مغزی در اوایل شیرخواری ناشی از عفونت،التهاب و ضربه باشد. نشانه های عصبی غیر موضعی(خفیف) در این کودکان شایع است.
عوامل عصبی-شیمیایی: بسیاری از عصب-رسانه ها(نوروترانسمیترها) به علائمADHD ربط داده شده اند. مطالعات حیوانی به خوبی نشان داده است که لوکوس سرلوئوس که عمدتا محتوای نورونهای نوروآدرنرژنیک است، درتوجه نقش مهمی دارد. دستگاه نوروآدرنرژیک شامل دستگاه مرکزی(منشاء در لوکوس سرلوئوس و دستگاه سمپاتیک محیطی) است. دستگاه نوروآدرنرژیک محیطی ممکن است در بروز ADHD اهمیت بیشتری داشته باشد. بنابراین اختلال در اپی نفرین محیطی که منجر به تجمع اپی نفرین می شود، به طور بالقوه می تواند به دستگاه مرکزی پسخوراند شود و لوکوس سرلوئوس را در سطح پایین تری تنظیم کند. فرضیه های مربوط به نوروشیمی اختلال تا حدی از تاثیر مثبت بسیاری از داروها بر روی این اختلال نشات گرفته است. محرکها بیش از همه داروهای دیگر در درمان ADHD مورد مطالعه قرار گرفته اند؛ این داروها هم بردوپامین و هم بر نوراپی نفرین اثر می گذارند و موجب مطرح شدن فرضیه های ناقلین عصبی شده اند؛ که بر طبق آنها در این اختلال احتمالا در دستگاه های آدرنرژیک و دوپامینرژیک کژکاری وجود دارد. داروهای محرک با تسهیل آزادسازی کاته کولامین ها و مهار بازجذب آنها موجب افزایش سطح این مواد میشوند. داروهای محرک و برخی داروهای سه حلقه ای (مانند؛دسپیرامین،نوروپرامین،) مقدار ۳-متوکسی، ۴-هیدروکسی فنیل گنیکول که متابولیت نوراپی نفرین است را در ادرار کاهش می دهند. کلونیدین یک آگونیست نوراپی نفرین است که در درمان نواپی نفرین مفید بوده است.
عوامل عصبی-فیزیولوژیک: مغز انسان در چندین مرحله رشد سریع و ناگهانی پیدا می کند؛ ۳تا ۱۰ ماهگی، ۲ تا ۴ سالگی، ۶تا ۸ سالگ، ۱۰ تا ۱۲ سالگی و ۱۴ تا ۱۶ سالگی. در برخی کودکان این مراحل رشد با تاخیر صورت می گیرند و موجب بروز علائم ADHD می شود که موقتی بوده وتا سن ۵سالگی طبیعی می شود. یک قرینه فیزیولوژیک وجود انواعی از الگوهای غیر اختصاصی، غیر طبیعی و نا منظم الکترو آنسفالوگرافی(EEG) است که مشخصه بچه های کوچک است. در برخی موارد یافته های EEG با گذشت زمان طبیعی می شوند. مطالعه ای که اخیرا روی EEG های کمی در کودکان مبتلا به این اختلال، کودکان مبتلا به مشکلات توجهی نامتمایز و برخی گروه کنترل انجام شد، نشان داد که درصد نسبی نوار بتا افزایش و توان نادر دامنه های P3000 افزایش یافته است. افزایش درصد نوار بتا یا کاهش درصد نوار دلتا با افزایش انگیختگی همراه است.
یک نظریه یافته های بالینی را با این فرض توجیه می کند که لوب های پیشانی در کودکان مبتلا به ADHD مکانیسم مهاری خود را روی ساختمانهای پایین تر به خوبی اعمال نمیکنند که همین امر منجر به مهار گسیختگی می شود.
عوامل روانی-اجتماعی: کودکان پرورشگاهی اغلب بیش فعال بوده و میدان توجه محدودتری دارند. این نشانه ها از محدودیت هیجانی ناشی شده و با رفع علائم محرومیت مانند به فرزند خواندگی درآمدن و انتقال به خانه والدین رضاعی از بین می روند. حوادث استرس آمیز روانی، اختلال در تعادل خانواده وسایر عوامل اضطراب آور در شروع یا دوام این اختلال نقش دارند. عوامل زمینه ساز ممکن است شامل مزاج کودک، عوامل ژنیتیکی-خانوادگی و توقعات جامعه برای رعایت رفتار یا عملکرد معمول و پذیرفته شده باشد . به نظر نمیرسد وضعیت اجتماعی- اقتصادی عامل زمینه ساز باشد.
مهمترین اختلالاتی که معمولا با بیش فعالی همراه می شوند عبارتند از:
الف) اختلالات اضطراب: تقریبا ۲۵ درصد کودکان بیش فعال ، علائمی از اختلالات اضطرابی از خود نشان می دهند این علائم عبارتند از: ترس ، وحشت ، پریشانی ،نگرانی های شدید و… که اغلب با علائم جسمانی متنوعی مثل شدت ضربان قلب ، حالت تهوع ، درد معده ، سر درد وسرگیجه همراه می شود. دیگر اختلالاتی که به طور معمول با بیش فعالی /کمبود توجه کودک همراه می شود: اختلال وسواس فکری و عملی ،سندرم تارت ،تیک های عصبی ،تیک های گفتاری و اختلالات زبان است.
ب) اختلالات خلقی: تقریبا ۱۸درصد کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی ، تجاربی از افسردگی داشته اند. آنها ممکن است احساس انزوا ،ناکامی و کاهش عزت نفس کنند و چنانچه مدرسه می روند، با افت تحصیلی و کاهش روابط دوستی و اجتماعی روبرو می شوند.
پ) ناتوانی های یادگیری: نزدیک به ۲۰ تا۲۵ درصد کودکان بیش فعال دچار ناتوانی های یادگیری اند. رایج ترین این اختلالات ناتوانی در خواندن و نوشتن است. هرچند کودکان بیش فعال الزاما در یادگیری ناتوان نیستند اما چون قدرت توجه و تمرکز آنها کاهش یافته است در انجام وظایف درسی-مدرسه ای خود دچار مشکلات فراوان می شوند.
ت) اختلال نافرمانی مقابله ای: حدود ۳۵درصد کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی دچار رفتارهای مخالفت آمیز و نافرمانی اند. آنان با رفتارهای خشن و گاه پرخاشگرانه خود مدام درصدد سرپیچی از دستورات و خاستهای دیگران هستند.(مک آردل ، ابراین و کلوین ۱۹۹۵)
روش های درمان اختلال بیش فعالی/ نقص تمرکز:
تاکنون برای اختلال کمبود توجه/ بیش فعالی درمان قطعی و خاصی پیدا نشده است ولی می توان با استفاده از روش های گوناگون علائم آن را تحت کنترل درآورد. پزشکان معالج سعی می کنند با تک تک موارد، درمان های درازمدتی متناسب باویژگی های هر کودک تجویز کنند اغلب روش های درمانی مبتنی بر ۲هدف اند: اول کمک به کودک برای کنترل رفتار های شتاب آمیز و دوم کمک به والدین و اطرافیان کودک ، تا بتوانند شرایطی برای او بوجود آورند که بتواند علائم بیماری را تحت کنترل خود در آورد. بهترین نوع درمانی که تا کنون برای درمان اختلال کمبود توجه/ بیش فعالی کودکان شناخته شده است ، دارو درمانی همراه با رفتار درمانی است.
دارو درمانی
بیش از ۷۰درصد کودکان مبتلا به اختلال کمبود توجه/ بیش فعالی از روش دارو درمانی برای بهبود علائم بیماری استفاده می کردند. بنا به گفته والدین و مربیان این کودکان، دارودرمانی توانسته تا حدی رفتارهای تکانشی ، آنها را کاهش دهد و به میزان توجه و تمرکز آنها بیافزاید. مهمترین آن عبارتند از: ریتالین ، دکسترین ، دیا آمفتامین و فمونین که با مقادیر مجاز توسط روانپزشک معالج باید تجویز شوند. متداول ترین عوارض جانبی این داروها نیز کاهش خواب و خوراک کودک ، سردرد، دل درد، افزایش ضربان قلب با بالا رفتن فشار خون و نیز عدم درمان قطعی کودک(پایدار نبودن اثرات) در کودک مشاهده می شود. به علت عوارض جانبی دارودرمانی حدالامکان توصیه نمیگردد و پیشنهاد بکارگیری سایر روش ها توصیه میگردد.
نکات مهمی که هنگام تجویز دارو باید رعایت شود عبارتند از:
۱-تشخیص دقیق اختلال توسط روانپزشک ۲- سن کودک ۳-استفاده از درمان های تکمیلی ۴- شدت و میزان رفتار های کودک ۵-میزان توانایی والدین در کنترل داروها ۶- احتمال وجود سایر اختلالات عصبی در کودک ۷- برداشت کودک از دارو خوردن ۸- برداشت والدین از دارو خوردن فرزندشان.
رفتار درمانی
تحقیقات نشان می دهند که دارو درمانی زمانی می تواند موجب کاهش رفتارهای تکانشی و اشکالات مربوط به کمبود توجه در کودک شود که به طور همزمان با رفتار درمانی انجام گردد. اغلب روش های رفتار درمانی که موجب بروز تغییرات رفتاری مثبت در کودکان مبتلا به کمبود توجه/ بیش فعالی می شود عبارتند از:
*آموزش مهارت های لازم برای افزایش دامنه توجه و تمرکز کودک
* آموزش روش های خود کنترلی و کاهش فعالیت های حرکتی
* روش پاداش موثر برای موفقیت رفتار های خوشایند کودک و روش منفی برای عدم رفتار های ناخوشایند
* افزایش توان خویشتن داری کودک.
از جمله راهکارهای رفتاری گوناگون که برای کاهش علائم بیش فعالی توصیه می شود می توان به موارد زیر اشاره کرد ( همان منبع): ۱- برنامه ریزی منظم روزانه ۲- کمک به کودک برای سازمان دهی فعالیت هایش ۳- پرهیز از محرک های پرتنش ۴- محدود کردن انتخاب ها ۵- شیوه ی تعامل خود با کودک را تغییر دهیم ۶- از هدف ها و پاداش های مناسب استفاده کنید ۷- اتخاذ روش های انضباطی موثر ۸- به کودک کمک کنید تا علایق ،توانایی ها و استعداد های خود را بشناسد.
بازی درمانی:
بر اساس یکی از پژوهش های صورت گرفته که به دنبال بررسی این موضوع بوده است که کدام یک از نشانه های اختلال بیش فعالی/کمبود توجه با مداخله بازی درمانی تغییر می کند، به این نتیجه رسیده است که این فن روشهای مفیدی برای کاهش نشانه این اختلال هستند. در پژوهش دیگری در زمینه تاثیر بازی درمانگری کودک محور بر کاهش نشانه هایADHD صورت گرفته به تایج مثبتی در این زمینه رسیده است.
روش های درمانی جانبی
سایر درمان هایی که برای کاهش علائم اختلال کمبود توجه/بیش فعالی توصیه می شود و اثربخشی آنها مورد بررسی قرارگرفته عبارتند از: رژیم های خوراکی ، تمرینات بدنی (یوگا آرام سازی عضلات) تمرینات تمرکز، آموزش های دیداری ،گفت و گوی دو به دو، روان درمانی های فردی.کمک های والدین یکی از مهمترین عوامل موثر در کاهش علائم اختلال کمبود توجه/ بیش فعالی در کودکان شیوه ی تعامل والدین با آنهاست. به همین دلیل آموزش والدین و اعضای موثر خانواده می تواند در چگونگی ارتباط با کودک و به کار بستن شیوه های جدید درمانی بسیار مفید و موثر باشد. علاوه بر آن ممکن است والدین خود نیز اطلاعات کمی درباره ی نحوه رفتار با فرزندانشان داشته باشند.
نوروفیدبک) (Neuro feedback
نوروفیدبک نوعی بیوفیدبک (پسخوراند زیستی) است که در آن از امواج مغزی به عنوان بازخورد استفاده می شود. نوروفیدبک مانند آینه ای کم وکاستی های مغز را به خودش نشان میدهد. این دستگاه می تواند هریک از امواج را اندازه گیری کرده و کم و زیاد شدنش را در غالب بازی یا فیلم انعکاس دهد. مغز با آگاهی از وضعیت های مختلف امواج مغزی در واقع از وضعیت عملکرد خودش آگاه می شود و وقتی سعی می کند تا هر موج را به اندازه مطلوب برساند در واقع سعی در اصلاح خودش کرده است. کم کم مغز این کار را کاملا فرا گرفته و خود تنظیمی را می آموزد، یعنی می تواند بدون کمک دستگاه خودش را تنظیم کند. نوروفیدبک روشی ایمن و بدون درد است که در طی آن حس گرهایی که الکترود نامیده می شود به سر بیمار وصل می شوند. در نوروفیدبک بر اساس پروتکل های مشخص بازخوردهای مناسب در جهت رفع نابهنجاری امواج مغزی به بیمار ارائه می شود. اطلاعات دریافتی توسط دو مانیتور جداگانه در اختیار بیمار و درمانگر قرار می گیرد، در این حالت هم بیمار و هم درمانگر قادر خواهند بود امواج مغزی بیمار را مشاهده کنند. در نتیجه فرایندهای ناهشیار و غیر ارادی(فعالیت امواج مغزی) برای بیمار کاملا محسوس می شود( ازطریق مشاهده آنها در کامپیوتر) وبیمار با کمک درمانگر وارائه محرکهای دیداری-شنیداری قادر خواهد بود امواج نابهنجار را دستکاری کرده ودر طی جلسات درمان آنها را به حالت هنجار تبدیل کند. در رایجترین روش مورد استفاده برای نوروفیدبک بیماردرمانیتور خود یک بازی ویدیوئی انجام می دهد که برخلاف بازیهای رایج بیمار نباید از دست خود استفاده کند بلکه این کار از طریق الگوی امواج مغزی خود انجام می دهد. درمانگر در طول درمان، امواج مغزی و تحلیل های صورت گرفته از آن ها را در مانیتور خود مشاهده می کند وجریان بازی را به گونه ای هدایت می کند تا الگوی مناسب وبهنجار امواج مغزی فعال شود. ایده اصلی درمان این است که مغز با مشاهده نابهنجاری امواج خود یاد می گیرد خود را اصلاح کند، این امر در درمان و بر اساس اصول یادگیری صورت می گیرد.
مانند هر درمانی کامل کردن دوره درمانی با نوروفیدبک بسیار مهم است و ناقص گذاشتن درمان سبب عود علائم می شود. در مورد نوروفیدبک باید به خاطر داشت که این روش درمانی در واقع نوعی یادگیری است و مغز یاد می گیرد که چطور به تنظیم خود پرداخته و نقص های عملکردی خود را برطرف کند.
امروزه بعلت بدون عوارض بودن، اثرات دایمی و ماندگار و موثر بودن، این روش درمانی خط اول درمان بسیاری از اختلالات بویژه اختلال بیش فعالی/ نقص تمرکز میباشد.
تماس با مرکز مشاوره و رواندرمانی آرامش ماندگار
رزو وقت مشاوره با روانشناس بالینی
