شب ادراری در کودکان
برای همه ما در کودکی شاید پیش آمده باشد که دوره ای اگرچه بسیار کوتاه و موقتی دچار شب ادراری شده باشیم، شاید بخاطر نوشیدن مایعات زیاد قبل از خواب یا هر دلیل گذرا و غیر مهم دیگری. اما شب ادراری در برخی کودکان گهی چندین ماه یا سال به طول می انجامد و حتی ممکن است هر شب یا هفته ای چند شب رخ دهد، دلایل این شب ادراری ها قطعا کمی پیچیده تر و ریشه ای تر از حالت های گذر و موقتی شب ادراری های ذکر شده هستند.
اگرچه شب ادراری ممکن است نشانه ای از یک بیماری مخفی باشد، اما اکثریت کودکانی که شب ادراری دارند، هیچگونه بیماری مخفی که عامل شب ادراری باشد ندارند. در واقع، تنها ۱% از کل کودکانی که بطور معمول دچار شب ادراری هستند دارای بیماری می باشند.
باید بدانیم شب ادراری در کودکان عمدی نیست و از روی لجبازی با والدین این کار را انجام نمیدهند، البته حالت هایی از روز ادراری و مدفوع کردن کودک در لباس خود در طول بیداری وجود دارد که میتواند نوعی واکنش منفی و اعتراض به رفتارهای والدین باشد اما شب ادراری اختیاری نیست.
انواع شب ادراری کدام اند؟
در کل، شب ادراری به دو نوع تقسیم می شود: ۱- شب ادراری اولیه ۲-شب ادراری ثانویه
شب ادراری اولیه، به شب ادراری گفته می شود که از تقریبا از اوایل پوشک گرفتن شروع شده و بی وقفه یا با وقفه های بسیار کوتاه اکثر اوقات ادامه داشته است. کودکی که دارای شب ادراری اولیه باشد، معمولا هیچگاه شب ها رخت خوابش تمیز نمانده و شب ادراری تقریبا هر شب انجام شده است. ریشه شب ادراری اولیه عمدتا مشکلات پزشکی است.
شب ادراری ثانویه، نوعی دیگر از شب ادراری است که کودک یا نوجوان بلافاصله بعد پوشک گرفتن دچر آن نشده و ممکن است ۱ یا چند سال بعد از طی کردن دوره هایی بدون شب ادراری، آغاز شده باشد. در واقع ریشه شب ادراری ثانویه معمولا مشکلات روانی و هیجانی است.
دلایل شب ادراری اولیه چیست؟
دلایل شب ادراری اولیه ممکن است یک، یا ترکیبی از موارد زیر باشد:
کودک توانایی کنترل مثانه خود را ندارد.
ظرفیت کم یا کوچک بودن مثانه
بدن کودک مقدار زیادی ادرار در ساعات عصر و شب تولید می کند.
ضعیف بودن ماهیچه های اندام تحتانی(عضلات یا ماهیچه های اسفنکتر)
تعویق افتادن بلوغ مثانه: مغز و مثانه در طول خواب با هم ارتباط برقرار می کنند. این پروسه در بعضی از کودکان طول می کشد.
ADHکم (هورمون ضددورتیک): این نوع هورمون که عمدتا کلیه را برای ایجاد ادرار کمک می کند. کودکانی که دچار شب ادراری هستند، مقدار کمتری از این هورمون ترشح میکنند.
خوابهای سنگین: از آنجایی که بعضی کودکان عمیق می خوابند، بنابراین مغز آنها نمی تواند سیگنال دریافت کند که مثانه در حال حاضر پر شده است.
عملکرد پایین مثانه: اگرچه در طول خواب مثانه نصفه پر شده، اما سیگنال نشان می دهد که در حال حاضر پر شده است.
یبوست: کیسه ها بر روی مثانه شما فشار می آورند و ممکن است در طول خواب منجر به انقباضات غیر قابل کنترل شوند.
عادات اشتباه دستشویی رفتن در طول روز: بسیاری از کودکان در طول روز و از روی عادت، دستشویی رفتن را تا جایی که می توانند به تعویق می اندازند.
برای تشخیص علت شب ادراری اولیه به پزشک متخصص مراجعه کنید.
بر اساس شرایط، پزشک شما ممکن است موارد زیر را برای بررسی هر علت زمینه ای از شب ادراری ارائه دهد و سپس در مورد درمان تصمیم گیری کند.
تست فیزیکی:
- بحث علائم، سابقه خانوادگی، مصرف مایعات، روده، عادت های مثانه و مسائل مربوط به شب ادراری.
- بررسی ادرار برای بررسی علائم عفونت یا دیابت.
- اشعه ایکس و دیگر آزمایشات روی کلیه ها و مثانه برای بررسی بافت دستگاه ادراری.
- سایر انواع آزمایشات دستگاه ادراری یا هرگونه ارزیابی در صورت لزوم.
دلایل شب ادراری ثانویه چیست؟
شب ادراری ثانویه بیشتر میتواند ناشی از مشکلات عاطفی فرزند و یا سبک زندگی غلط( رژیم غذایی و عادات خواب) باشد. کودکی که دارای شب ادراری ثانویه باشد، ممکن است دارای علائم دیگری مانند مشکلات رفتاری متعدد، مسایل روان-عاطفی اعم از استرس و اضطرب، ناخن جویدن، لجبازی زیاد و حتی بی اختیاری ادرار در طول روز نیز باشند.
برخی دلایل شایع شب ادراری ثانویه شامل موارد زیر می باشد:
عفونت مجاری ادراری: عفونت مجاری ادراری یا مشکلات مثانه ای می تواند یکی از دلایل بی اختیاری کودکان در ادرار باشد. گاه ممکن است این عفونت ها باعث سوزش و درد در هنگام ادرار کردن بشود.
دیابت: افرادی که دارای دیابت هستند، دارای مقادیر زیادی شکر درون خون خود هستند. بدن این افراد میزان ادراری را در بدن آنها افزایش می دهد تا بتواند این میزان شکر اضافی را درفع کند. ادرار زیاد و مکرر یکی از نشانه های بارز دیابت می باشد.
مشکلات روانی و هیجانی: زندگی و شرایط پر استرس، مانند دعوا و درگیری های مکرر در خانه می تواند باعث آن شود که کودکان دچار شب ادراری شوند. تغییرات بزرگ در زندگی، مانند به دنیا آمدن یک کودک جدید، رفتن به مدرسه یا نقل مکان به یک خانه ی جدید نیز باعث ایجاد نوعی استرس در کودکان می شود که می تواند باعث شب ادراری شود. همچنین کودکانی که ممکن است مورد سو استفاده های جنسی یا فیزیکی قرار گرفته باشند نیز ممکن است دچار شب ادراری شوند. کودکان تحت تربیت توسط والدین پرخاشگر یا سختگیر هستند. ارتباط کمرنگ و ضعیف والدین با فرزندان.
مصرف کافئین و مایعات زیاد در شب: هنگامی که فرزندان شما قبل از رفتن به تخت، مایعات بنوشد و یا هر نوع نوشیدنی کافئین دار را مصرف کند، احتمال بیشتری برای مثانه پر و شب ادراری خواهند داشت.
آیا شب ادراری علت ارثی است؟
شب ادراری از نوع اولیه در خانواده میتواند بصورت ارثی جریان یابد. بسیاری از کودکانی که دچار شب ادراری هستند، والدینی دارند که به احتمال بسیار زیاد آنها نیز در آن سن دچار شب ادراری بوده اند. شب ادراری اغلب در این کودکان معمولا بطور خودکار، و در همان سنی که شب ادراری والدینشان متوقف شد، متوقف می شود.
راهکارهای درمان شب ادراری
برای درمان بیاختیاری ادراری کودکان، طیف درمانی گستردهای وجود دارد: از درمانهای خانگی تا دارو و برای کودکانی که مشکلات تشریحی دارند، گاهی عمل جراحی تجویز میشود.
- ابتدا باید نوع شب ادرای مشخص شده و سپس درمان مناسب را انتخاب کرد.
- اگر علتی و ریشه مشکل روحی- روانی (ثانویه) باشد باید به روانشناس کودک و نوجوان مراجعه کرد و اگر پزشکی و جسمانی (اولیه) باشد باید به متخصص اطفال مراجعه نمود.
درمان خانگی شب ادراری در کودکان چیست؟
در ادامه تکنیکهایی برای توقف شب ادراری در کودکان معرفی شدهاند. این تکنیکها در بیشتر موارد موفق عمل میکنند:
- مصرف مایعات و نوشیدنی های کافئین دار و گازدار(نوشابه ها، چای، نسکافه و…) ممنوع.
- تخلیه کامل مثانه قبل از خواب انجام شود.
- ساعت حدودی شب ادراری کودک را شناسایی کنید و نیم ساعت قبل از آن کودکتان را برای رفتن به دستشویی بیدار کنید.
- از سیستم تشویق استفاده کنید و به ازای هر شب ادرار نکردن روی رخت خوابش به او ستاره بدهید و در مجموع تعداد مشخصی ستاره به او جایزه بدهید.
- دستشویی رفتن را برای کودک را با سرزنش و ایرادگیری همراه نکنید.
- در طول روز برای تقویت عضلات تحتانی بدن کودک او را ورزش بدهید.
- فاصله دستشویی رفتنش در طول روز را بیشتر کنید و در طول روز مایعات بیشتری به او بدهید، این کار موجب افزایش حجم مثانه کودک خواهد شد. البته در صورتی که مشکل کلیه نداشته باشد.
- سبک تربیتی خود را اصلاح کنید و در بهبود روابطتان با فرزندتان بکوشید.
درمان پزشکی شب ادراری چگونه است؟
دارودرمانی به قرار زیر است:
- دارودرمانی برای کودکانی استفاده میشود که نتیجه موفقی در استفاده از راهکارهای مختلف نداشته اند.
- بزرگسالانی که مشکل بیاختیاری ادرار دارند اغلب از دارو به مدتی نامحدود استفاده میکنند.
- دارودرمانی برای همهی افراد نتیجهی مطلوب ندارد. ضمن اینکه میتواند عوارض جانبی محسوسی نیز داشته باشد.
- دو نوع دارو از سوی سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) برای درمان شب ادراری معرفی شدهاند: دسموپرسین (DDAVP) و ایمیپرامین (تفرانیل). داروهای دیگری که مشخصا برای درمان شب ادراری نیستند: اکسیبوتینین (دیتروپان، اوروترول) و هیوسیامین (سیتوسپاز، لوسین، آناسپاز).
درباره درمان دارویی شب ادراری مناقشاتی وجود دارد. زیرا برخی معتقدند که شب ادراری بالاخره رفع خواهد شد و استفاده از داروها فقط باعث تحمیل عوارض جانبی به بدن میشود. برخی از موقعیتهای درمانی و فیزیکی خاص نیاز به جراحی دارند.
عواقب و آسیب های شب ادراری برای کودکان چیست؟
شب ادراری در کودکان میتواند منجر به تخریب اعتماد به نفس کودک و تصویرش از خود بشود. بهترین راه مقابله با چنین احساساتی، حمایت و همراهی است. والدین باید به کودک اطمینان خاطر بدهند که این مشکل در میان کودکان بسیار شایع است و به کمک هم میتوانند از پس آن برایند. اگر در خانواده سابقهی شب ادراری وجود داشته، در مورد آن با کودک حرف بزنید، برای مثال پدر از خاطرات و تجربههایش بگوید.
به یاد داشته باشید:
اگر کودک شما علاوه بر مشکل شب ادراری، مشکلات رفتاری و اضطرابی دیگر همچون مشکلات خواب، استرس و اضطراب، وابستگی زیاد به والدین یا یکی از آنها، ناخن جویدن،پرخاشگری، گوشه گیری و خجالتی بودن، لجبازی و جیغ کشیدن و … دارد، حتما باید به روانشناس کودک و نوجوان مراجعه کرده و از جلسات مشاوره جهت درمان و پیشگیری از مشکلات شدیدتر در دوره های بعدی زندگی بهره بگیرید.
تماس با مرکز مشاوره و رواندرمانی آرامش ماندگار
آدرس: مشهد، بلوار پیروزی، بین پیروزی ۶۴ و میدان حکمت، ضلع غربی میدان، پلاک ۱۲
تلفنهای تماس:
۰۵۱۳۸۶۶۴۷۴۷
۰۹۰۳۰۹۳۴۷۴۷